Το κείμενο αυτό αναρτάται αυτούσιο από τη ιστοσελίδα του ΕΟΣ Καλαμάτας και είναι του Κώστα Φύκιρη.

ΟΡΕΙΒΑΣΙΑ & ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
 
…η τέχνη της επιβίωσης εν κινδύνω

    Μια πλήρης και εκτενής αναφορά όλων των μορφών της ορειβατικής δραστηριότητας, εκτός του ότι θα υπερέβαινε το πλαίσιο και τον περιορισμένο χώρο αυτού του περιοδικού, θα αντιμετώπιζε και μια σειρά από άλλες δυσκολίες σε βαθμό που το εγχείρημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και εως αδύνατο. Ο προσδιορισμός του θέματος έχει να κάνει με τον ίδιο τον ορισμό του όρου «ορειβασία». Η σχετική βιβλιογραφία είναι τεράστια, και βέβαια ο κατάλογος των ορειβατικών δραστηριοτήτων αρκετά μακρύς, και πολλές φορές διαφορετικός σε κάθε θεώρηση. Πολλοί περιορίζουν τα ορειβατικά «παιχνίδια» στην ορεινή πεζοπορία, την αναρρίχηση, το ορειβατικό σκι. Όμως ακόμη και εδώ οι υποκατηγορίες είναι πολυάριθμες (π.χ. αναρρίχηση βράχου, πάγου, μεικτού πεδίου, Bouldering κτλ) Κάποιοι άλλοι διευρύνουν πολύ τα όρια και προσθέτουν δραστηριότητες όπως το canyoning, την ορεινή ποδηλασία, τη σπηλαιολογία. Μερικοί τρίτοι συνδέουν την ορειβασία με τα ακραία σπορ και την ανάληψη όλο και μεγαλύτερων ρίσκων. Είναι γνωστή η δήλωση του μεγάλου Reinhold Messner (1) ότι: «η ορειβασία είναι η τέχνη της επιβίωσης εν κινδύνω». Όμως ακόμη και σε αυτή την περίπτωση οι ορειβάτες δεν αρέσκονται να παίρνουν ρίσκα που εξαρτώνται μόνο από την τύχη και όχι από την ικανότητα. Ένας άλλος μεγάλος αναρριχητής ο G.W. Young (2) έδωσε έναν πιο μετριοπαθή ορισμό: «κανένας ορειβάτης που σέβεται τη κοινή λογική και δυσπιστεί στις λυρικές εξάρσεις, δε θα ισχυριστεί για την ορειβασία ότι είναι κάτι περισσότερο, κατ’ αρχήν, από ένα σπουδαίο σπορ – ίσως το σπουδαιότερο».

    Επίσης η διαχρονική εξέλιξη του συγκεκριμένου χώρου έχει διαφοροποιήσει και αυξήσει τον αριθμό των ορειβατικών «παιχνιδιών» τα οποία πλέον έχει αγκαλιάσει πολύ περισσότερος κόσμος από ότι στο παρελθόν. Ενώ το 19ο αιώνα η ορειβασία ήταν μια ενασχόληση της άρχουσας τάξης σε λίγες χώρες και στο υψηλότερό της επίπεδο έφτανε εως την αναρρίχηση και κατάκτηση των κορυφών των Άλπεων, σήμερα τείνει να γίνει μαζικό άθλημα (σε πολλές χώρες) με πάρα πολλές μορφές σε σημείο που ορισμένες από αυτές να τείνουν να αυτονομηθούν. Σε υψηλό επίπεδο σήμερα δεν ενδιαφέρει τόσο η ανάβαση σε κάποια οκταχίλιαρη κορυφή όσο ο τρόπος με τον οποίο αυτή γίνεται καθώς και το άνοιγμα κάποιας υπερδύσκολης διαδρομής στις κάθετες πλευρές των μεγάλων ορεινών συγκροτημάτων του πλανήτη. Και κάθε στιγμή που περνά ακούμε και μια νέα διεύρυνση των μορφών της ορειβατικής δράσης.
    Εμείς εδώ θα παρουσιάσουμε κάποιες απόψεις από τη βιβλιογραφία με στόχο κυρίως ο αναγνώστης να πάρει μια εικόνα των δραστηριοτήτων που μπορεί να εμπεριέχονται πίσω από τη λέξη ορειβασία, χωρίς ωστόσο, όπως αναφέρθηκε, αυτό να σημαίνει ότι καλύπτουμε όλο το φάσμα των δράσεων ή ότι η αναφορά αυτή είναι καθολικά αποδεκτή.
    Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρίσκουμε τον εξής ορισμό (από τη Wikipedia): Ορειβασία είναι το άθλημα, χόμπι ή επάγγελμα του να μετακινείσαι με τα πόδια στα βουνά. (Όρεο-βασία: Περπάτημα στα όρη). Με την ευρύτερη της έννοια, η λέξη ορειβασία περιλαμβάνει και την αναρρίχηση και το ορειβατικό σκι. Αυτή η ευρύτερη έννοια περιγράφεται στα αγγλικά με την λέξη Mountaineering. Στο British Mountaineering Council περιγράφονται οι ορολογίες:
• Hill walking (ορεινή πεζοπορία) - περιλαμβάνει περπάτημα σε ορεινό ανάγλυφο μέσα από απολαυστικά τοπία με θαυμάσια θέα.
• Scrambling - περιλαμβάνει την ορεινή πεζοπορία περπάτημα και σκαρφάλωμα βράχου πιθανώς με σχοινιά.
• Mountaineering - περιλαμβάνει περπάτημα, σκαρφάλωμα βράχου με σχοινιά, καθώς και σκαρφάλωμα βράχου και πάγου σε μεγάλα βουνά.

    Στο Αναλυτικό Τεχνικό Εγχειρίδιο(3) του ΕΟΣ Αχαρνών διαβάζουμε ότι σε ανώτερο επίπεδο ιδιαίτεροι όροι χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν την Ορειβασία, κυρίως όταν αυτή εφαρμόζεται σε συγκεκριμένες περιοχές. Έτσι έχουμε τον Αλπινισμό ο οποίος αναφέρεται σε δύσκολη ανάβαση από βαθμολογημένες διαδρομές στις αιχμηρές κορυφές των Άλπεων (ή σε αντίστοιχα βουνά ανά τον κόσμο) και τον Ιμαλαϊσμό ο οποίος έχει να κάνει με αναβάσεις σε βουνά από 7000μ και πάνω όπου επιπλέον πρόβλημα είναι η έλλειψη οξυγόνου.

    Στην ίδια πηγή(3) η κατηγοριοποίηση που αναφέρθηκε παραπάνω παρουσιάζεται πιο αναλυτικά. Αναφέρεται ότι η ορειβασία περιλαμβάνει τρεις βασικές τεχνικές:

i. Ορεινή Πεζοπορία. Ονομάζεται η τεχνική που χρησιμοποιείτε κατά την ανάβαση, την κατάβαση ή τη διάσχιση οποιουδήποτε βουνού κυρίως περπατώντας, όπου δεν απαιτούνται γενικά πολύ ειδικές τεχνικές εκτός αν γίνεται σε μεγάλο υψόμετρο ή σε παγετώνα. Η ανάβαση γίνεται περπατώντας, συνδυάζοντας - τοπικά μόνο και όχι απαραίτητα – πολύ απλές τεχνικές αναρρίχησης για να ξεπεραστούν τα τυχόν εμπόδια ή για να ασφαλιστούν εκτεθειμένα τμήματα της διαδρομής. Αυτή είναι η συνηθέστερη μορφή ορειβασίας με την οποία ασχολούνται τα περισσότερα μέλη των ορειβατικών συλλόγων παγκοσμίως και πολλές φορές ταυτίζεται με την ορειβασία. Γίνεται σχεδόν παντού, σε ανηφοριές, υψίπεδα, διάσελα, λούκια, παγετώνες, χειμώνα - καλοκαίρι, στο Καλάθι, στις Άλπεις, στα Ιμαλάϊα. Αποτελεί τη βασική έκφραση της ορειβασίας. Περιλαμβάνει την κίνηση σε χιόνι και πάγο και προϋποθέτει σε ορισμένες μορφές τη γνώση τεχνικών ασφάλισης και κίνησης σε σχοινοσυντροφιά. Η πολυήμερη πεζοπορία σε χαμηλά ή μέσου ύψους βουνά ή σε μεγάλα ορεινά συγκροτήματα με ελαφρές αναρριχητικές δυσκολίες ονομάζεται και trekking και είναι μία από τις πιο έντονα αναπτυσσόμενες δραστηριότητες στο βουνό.

ii. Αναρρίχηση. Είναι η ανάβαση μιας απότομης και βραχώδους, παγωμένης ή χιονισμένης πλαγιάς (ορθοπλαγιά) όπου απαιτούνται ειδικές γνώσεις, δεξιότητες και εξοπλισμός. Έχει να κάνει με το κατακόρυφο τμήμα μιας διαδρομής. Όταν η αναρρίχηση γίνεται με φυσικές κινήσεις και εκμεταλλευόμαστε μόνο το φυσικό ανάγλυφο του βράχου τότε μιλάμε για ελεύθερη αναρρίχηση. Τα υλικά (καρφιά, σχοινιά, καραμπίνερ κτλ) χρησιμοποιούνται μόνο για την ασφάλεια του ορειβάτη και όχι ως μέσο προώθησης. Αντίθετα όταν η ανάβαση γίνεται και υποβοηθούμενη από τα μέσα αυτά τότε μιλάμε για τεχνητή αναρρίχηση. Η αναρρίχηση έχει εξελιχθεί πάρα πολύ τις τελευταίες δεκαετίες σε βαθμό που πολλοί άνθρωποι να ασχολούνται μόνο με αυτή χωρίς να ενδιαφέρονται για τις κορυφές. Επίσης έχει πάρα πολλούς επιμέρους τομείς όπως: αθλητική αναρρίχηση, τεχνητή, μεγάλων ορθοπλαγιών, παραδοσιακή, μοναχική, μοναχική χωρίς ασφαλιστικά μέσα, bouldering, πίστας, σε γκρεμούς πάνω από θάλασσα, βράχου, πάγου, μικτού πεδίου.  a. Αλπινισμός. Πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα για να χαρακτηρίσει τις αναβάσεις στις αιχμηρές σα βελόνες κορυφές των Άλπεων. Απαιτούνται εξοπλισμός, γνώσεις και δεξιότητες σε όλο το φάσμα των τεχνικών της ορειβασίας. Μια αλπινιστική διαδρομή συνδυάζει: μεγάλο ανάπτυγμα σε μέσο, ψηλό ή πολύ ψηλό βουνό, δύσκολη πρόσβαση και επιστροφή, τοποθέτηση ασφαλειών και αναρρίχηση με μπότες, προνόηση για bivouac (αναγκαστική διανυκτέρευση). Μπορεί να περιέχει κίνηση σε σαθρό πεδίο, διάσχιση παγετώνα, αναρρίχηση βράχου, πάγου ή και μικτού πεδίου.

iii. Ορειβατικό Σκι. Διαφέρει με το σκι της πίστας στο ότι οι δέστρες ανασηκώνονται στο πίσω τμήμα κατά την ανάβαση ενώ στην κατάβαση κλειδώνουν. Επίσης στην ανάβαση κάτω από τα πέδιλα επικολλούνται ειδικές λωρίδες συνθετικού υφάσματος (φώκιες) που αποτρέπουν το γλίστρημα προς τα πίσω και κάνουν δυνατή την άνοδο στη πλαγιά. Με το ορειβατικό σκι μπορεί να κινηθεί κανείς ταχύτατα στο χιονισμένο πεδίο στο βουνό καλύπτοντας πολύ μεγάλες αποστάσεις σε μικρό χρόνο. Δίνει την ελευθερία της κίνησης πέρα από το συνωστισμό των χιονοδρομικών κέντρων, στο απάτητο χιόνι σε μεγάλο εύρος του ορεινού χώρου. Παρουσιάζονται περισσότερες δυσκολίες και κίνδυνοι από το κλασσικό σκι. Για να ασχοληθεί κάποιος με το ορειβατικό σκι θα πρέπει να είναι καλός χιονοδρόμος στη κατάβαση πίστας και να έχει εμπειρία ορεινής πεζοπορίας και στοιχείων αναρρίχησης.

    Εμείς εδώ θα επισημάνουμε ότι, σύμφωνα με την παραπάνω θεώρηση, κάποιος που ασχολείται μόνο με την πεζοπορία χωρίς να έχει γνώσεις και ικανότητες αναρρίχησης δεν μπορεί να είναι ένας πλήρης ορειβάτης. Ισχύει βέβαια και το αντίστροφο. Όπως αναφέρει ο C.T. Dent(4): «…εάν ένας άνθρωπος μπορεί να σκαρφαλώσει με σιγουριά ένα βράχο που άλλοι άνθρωποι δε θα επιχειρήσουν ή δεν μπορούν να ανέβουν, αυτός είναι ένας καλός αναρριχητής βράχου και τίποτε περισσότερο. Εάν μπορεί να κρίνει τη σωστή χάραξη στα γρήγορα και να ανοίξει τη σωστή διαδρομή χωρίς δισταγμό και λάθη, σε μια ορθοπλαγιά με χιόνι και πάγο, αυτός είναι ένας καλός τεχνίτης πάγου. Αλλά και αυτό τελειώνει εκεί. Συνδυάζοντας αυτές τις ικανότητες και προσθέτοντας δύναμη, εφευρετικότητα, κουράγιο που μπορεί να ανταπεξέλθει στις δύσκολες συνθήκες κακού καιρού, δύσκολων πεδίων και κινδύνων, έχουμε ένα ολοκληρωμένο άτομο που κάνει ορειβασία, έναν Ορειβάτη»

    Θέλοντας να δούμε και μια λίγο πιο διαφορετική αλλά και περισσότερο διευρυμένη οπτική των μορφών των ορειβατικών παιχνιδιών θα παραθέσουμε εδώ την κατηγοριοποίηση του βιβλίου: «Εγκόλπιον Τεχνικής Ορειβασίας(5)». Έχουμε λοιπόν τις εξής μορφές ορειβατικών παιχνιδιών:

1. Ορεινή Πεζοπορία. Είναι το σχετικά εύκολο περπάτημα στην ορεινή φύση χωρίς τεχνικές δυσκολίες και ιδιαίτερες απαιτήσεις. Παρουσιάζεται σαν ένας περίπατος στο βουνό. Με την έννοια αυτή αποτελεί ένα υποσύνολο της αντίστοιχης κατηγορίας που αναφέρθηκε παραπάνω.

2. Ορεινή Διάσχιση. Εδώ εντάσσονται οι πολυήμερες ορεινές πεζοπορίες που διασχίζουν εκτεταμένα ορεινά συγκροτήματα για να καταλήξουν σε διαφορετικό σημείο από αυτό της εκκίνησης και σε μεγάλη απόσταση από αυτή. Η διανυκτέρευση γίνεται συνήθως σε καταφύγια ή σε ορεινούς οικισμούς.

3. Ορειβατική Διάσχιση. Είναι μια ορεινή διάσχιση που επιπλέον περιλαμβάνει περάσματα που παρουσιάζουν τεχνικές δυσκολίες και απαιτούν τη χρήση τεχνικών και μεθόδων τεχνικής ορειβασίας.

4. Χειμερινή Ορειβασία. Οι αναβάσεις που γίνονται το χειμώνα όπου έχουμε να αντιμετωπίσουμε τις γνωστές πιο δυσμενείς συνθήκες του χειμερινού βουνού όπως χιόνι, πάγο, πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, κίνδυνο χιονοστιβάδων, βαρύτερο σακίδιο, περισσότερα ρούχα κτλ.

5. Trekking. Είναι μια μορφή ορεινής πεζοπορίας με μεγάλη χρονική διάρκεια που γίνεται κυρίως εκτός Ευρώπης. Περιλαμβάνει μεταφορά εξοπλισμού και διανυκτέρευση στο ύπαιθρο. Ο ορισμός δε διαφέρει με αυτόν που συναντήσαμε πιο πριν.

    Οι πέντε αυτές περιπτώσεις εντάσσονται στη κατηγορία ορεινή πεζοπορία όπως παρουσιάζεται στο Εγχειρίδιο3 του ΕΟΣ Αχαρνών που είδαμε πιο πάνω. Συνεχίζουμε:

6. Κλασική Ορειβασία. Είναι η ολοκληρωμένη μορφή της ορειβασίας η οποία δεν περιορίζεται στο εύκολο βουνό, αλλά καλύπτει όλες τις μορφές του ορεινό ανάγλυφου, ανεξάρτητα από εδαφικές δυσκολίες (απόκρημνες ορθοπλαγιές, δύσβατα φαράγγια, παγετώνες κτλ) και παρέχει τη δυνατότητα στον εκπαιδευμένο και έμπειρο ορειβάτη να προσεγγίσει με τις δικές του δυνάμεις και με ασφάλεια κάθε σπιθαμή γης σε αυτόν τον πλανήτη και σε όλες τις εποχές του έτους.

7. Ορειβατικές Αποστολές. Πρόκειται για πολυήμερες αναβάσεις σε βουνά μεγάλου υψομέτρου εκτός Ευρώπης. Περιλαμβάνει τη μεταφορά εξοπλισμού και το στήσιμο κατασκηνώσεων. Εκτός από τυχόν τεχνικές δυσκολίες ο ορειβάτης είναι αντιμέτωπος και με την ασθένεια του υψομέτρου.

8. Via Ferrata. Πρόκειται για αναρρίχηση σε διαδρομές που είναι εξοπλισμένες με συρματόσχοινα και σιδερένια σκαλοπάτια όπου ο ορειβάτης μπορεί να ανέβει αυτασφαλιζόμενος. Τέτοιες διαδρομές συναντάμε εκατοντάδες στα Ευρωπαϊκά βουνά.

9. Κλασική Αναρρίχηση. Η ορειβατική τεχνική που αναπτύσσεται για το σκαρφάλωμα σε απότομα βράχια και κυρίως αποσκοπεί στο ανέβασμα μιας ορθοπλαγιάς ή στο να φθάσουμε σε κάποια κορυφή.

10. Αθλητική Αναρρίχηση. Εδώ κεντρικός στόχος είναι η ανάβαση μιας πίστας εντελώς ελεύθερα. Ο εξοπλισμός χρησιμοποιείται μόνο για ασφάλιση. Το κριτήριο δεν είναι το πάτημα κάποιας κορυφής, ούτε η υψομετρική διαφορά της διαδρομής αλλά μόνο η δυσκολία αυτής.

11. Αναρρίχηση σε πάγο. Πρόκειται για αναρρίχηση σε παγετώνες, παγωμένες ορθοπλαγιές και λούκια καθώς και σε παγωμένους καταρράκτες. Η τεχνική, ο εξοπλισμός (κραμπόν, πιολέ κλπ), τα ρούχα και τα παπούτσια διαφοροποιούνται σημαντικά σχετικά με την κλασική αναρρίχηση.

12. Μικτές Αναβάσεις. Είναι οι αναβάσεις – αναρριχήσεις που γίνονται σε μικτό πεδίο από βράχο, χιόνι και πάγο.

13. Ορειβατική Χιονοδρομία. Περιλαμβάνει την ανάβαση στη κορυφή με σκι και τη χιονοδρομική διάσχιση. Με περισσότερες λεπτομέρειες έχουμε αναφερθεί στην προηγούμενη ταξινόμηση στη κατηγορία ορειβατικό σκι.

14. Αλεξίπτωτο Πλαγιάς. Πρόκειται για το γνωστό «παραπέντε», το πέταγμα δηλαδή από μια πλαγιά ή από μια κορυφή ενός βουνού με μια συσκευή που μοιάζει πολύ με αλεξίπτωτο και, που, όμως, κατά τους συγγραφείς του Εγκολπίου, δεν έχει καμιά σχέση με αυτό. Το περιγράφουν περισσότερο ως μια ανεξάρτητη πτητική κατασκευή.

15. Ορεινή Ποδηλασία. Προήλθε από την τροποποίηση και εξέλιξη του ποδηλάτου (mountain bike) ώστε αυτό να μπορεί να κινείτε σε χωμάτινους δρόμους και μονοπάτια. Έχει αποκτήσει πολλές χιλιάδες φανατικούς οπαδούς ανά τον κόσμο τις τελευταίες δεκαετίες.

16. Canyoning. Είναι η διάσχιση και το κατέβασμα φαραγγιών με τη χρήση ειδικού εξοπλισμού.

17. Ορεινή Ναυσιπλοΐα. Οι συγγραφείς προτείνουν αυτό τον όρο για να συμπεριλάβουν μια μεγάλη γκάμα δραστηριοτήτων στο βουνό όπως τρέκινγκ σε μεγάλα ποτάμια ανά τον κόσμο, ράφτινγκ, κανό, καγιάκ.

18. Σπηλαιολογία. Εντάσσεται στην ορειβασία με την έννοια ότι μία επιδίωξη του ορειβάτη είναι η προσέγγιση στις πιο απρόσιτες και απόκρυφες περιοχές ενός βουνού όπως για παράδειγμα σε μια σπηλιά.