Η επιλογή του σωστού υπνόσακου είναι μια από τις πιο πολύπλοκες αγορές για έναν ορειβάτη. Είναι πολλά τα επιμέρους χαρακτηριστικά που πρέπει να λάβει κάποιος υπόψιν όπως το βάρος, η μόνωση που προσφέρει, η άνεση, το υλικό μόνωσης και το πόσο εύκολα πακετάρετε. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά υπάρχει πλέον μια τόσο μεγάλη επιλογή σε υπνόσακους που το πράγμα γίνεται ακόμα πιο μπερδεμένο.

 Ας προσπαθήσουμε να ρίξουμε λίγο φως στην υπόθεση αναλύοντας τα διάφορα χαρακτηριστικά που έχουν οι υπνόσακοι.

Θερμοκρασίες

Όλοι οι υπνόσακοι αναγράφουν πάνω θερμοκρασίες στις οποίες ένας μέσος άνθρωπος θα πρέπει να νιώθει ζεστασιά. Οι υπνόσακοι χωρίζονται, όπως φαίνεται παρακάτω, σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τις θερμοκρασίες που συναντάμε. Όμως αυτό που πρέπει να έχετε στο μυαλό σας είναι οι θερμοκρασίες που θα συναντήσετε εκεί που θα τον χρησιμοποιήσετε.

Επιλέγουμε πάντα έναν υπνόσακο του οποίου η χαμηλότερη θερμοκρασία είναι πιο χαμηλή από αυτές που θα συναντήσουμε. πχ. Αν περιμένουμε οι θερμοκρασίες να είναι στο -5°C επιλέγουμε έναν υπνόσακο με όριο θερμοκρασίας τους -10°C.

Για να δούμε όμως τι ακριβώς σημαίνουν οι θερμοκρασίες που αναγράφονται σε κάθε υπνόσακο. Καταρχάς βλέπουμε πως οι θερμοκρασίες είναι βάση του πρότυπου EN ή ISO που σημαίνει πως έχουν γίνει τα κάποια συγκεκριμένα τεστ και δύο υπνόσακοι βουνού μπορούν πραγματικά να συγκριθούν μεταξύ τους. Οπότε έχουμε τις εξής θερμοκρασίες:

• comfort: η χαμηλότερη θερμοκρασία στην οποία ο χρήστης ενώ βρίσκεται σε χαλαρή στάση, όπως ανάσκελα, βρίσκεται σε θερμική ισορροπία και δεν κρυώνει.
• transition: η θερμοκρασία μεταξύ της comfort και της limit.
• limit: η χαμηλότερη θερμοκρασία στην οποία ο χρήστης του υπνόσακου με κυρτή στάση του σώματος βρίσκεται θερμική ισορροπία και δεν κρυώνει.
• risk: η θερμοκρασία μεταξύ της limit και της extreme
• extreme: πολύ χαμηλή θερμοκρασία όπου υπάρχει κίνδυνος υποθερμίας

Οι θερμοκρασίες αυτές που αναγράφονται είναι ενδεικτικές και συνήθως τα διάφορα τεστ αναφέρονται σε άντρες, κάτι που σημαίνει πως οι γυναίκες χρειάζονται υπνόσακο χαμηλότερων θερμοκρασιών. Κάποιοι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την αίσθηση της ζέστης είναι η σκηνή, τα ρούχα, το υπόστρωμα αλλά και ο μεταβολισμός μας.

Είδη μόνωσης

Οι υπνόσακοι έχουν μέσα ένα μονωτικό υλικό το οποίο μας προστατεύει από το κρύο. Η μόνωση αυτή είναι είτε συνθετική (συνθετικός υπνόσακος) είτε πούπουλο (πουπουλένιος υπνόσακος). Υπάρχουν και κάποιοι λίγοι υπνόσακοι οι οποίοι περιέχουν ένα μείγμα από συνθετικό υλικό και πούπουλο.

Τα προτερήματα και τα μειονεκτήματα των δύο τύπων φαίνονται παρακάτω.

Όποιον τύπο μόνωσης και αν επιλέξετε πρέπει να ξέρετε πως σημαντικό ρόλο παίζει η κατανομή της μόνωσης μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβλήματος του υπνόσακου. Οι πουπουλένιοι υπνόσακοι χρησιμοποιούν διάφορα "διαμερίσματα" ενώ οι συνθετικοί μια σειρά από στρώσεις. Στόχος και των δύο είναι η μόνωση να είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη και να αποφευχθούν τα κρύα σημεία.

Κάποια επιπλέον στοιχεία που καλό είναι να γνωρίζετε για τους υπνόσακους είναι τα παρακάτω:

Πούπουλο: Παρότι πιο ακριβό είναι αυτό που προτιμούν οι περισσότεροι μιας και είναι πιο ελαφρύ και συμπιέζεται πιο εύκολα ενώ έχει και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Αγοράζοντας έναν πουπουλένιο υπνόσακο μπορεί να βρείτε κάποια από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• fill power: μας δείχνει την ποιότητα του πούπουλου. Όσο μεγαλύτερο είναι σημαίνει πως θα μας δώσει καλύτερη μόνωση για το ένα συγκεκριμένο βάρος πούπουλου. Για παράδειγμα οι πουπουλένιοι υπνόσακοι που είναι για πολύ κρύο έχουν fill power κοντά στο 800.
• αδιάβροχη πουπουλένια μόνωση: μιας και το πούπουλο χάνει την ικανότητα μόνωσης όταν βραχεί, σε πολλούς πουπουλένιους υπνόσακους τα πούπουλο έχει υποστεί μια ειδική επεξεργασία αδιαβραχοποίησης.
• responsible down: μιας και το μεγαλύτερο μέρος από τα πούπουλα προέρχεται από την βιομηχανία κρέατος οι κατασκευαστές έχουν θέσει μια σειρά από πρότυπα ώστε οι χήνες και οι πάπιες που χρησιμοποιούνται να μεγαλώνουν με σωστές συνθήκες. Οι ενδείξεις RDS και TDS είναι αυτές που το υποδεικνύουν.

Συνθετικό: είναι πιο οικονομικό σε σχέση με το πούπουλο και προσφέρει μόνωση (διατηρεί περίπου το 50%) ακόμα και βρεγμένο. Δυστυχώς δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο με το down fill για να υπάρχει καλή σύγκριση μεταξύ διαφορετικών υπνόσακων. Επίσης σε σχέση με το πούπουλο χρειάζεται μεγαλύτερος όγκος και βάρος συνθετικού υλικού για να έχετε την ίδια θερμότητα.

Τα συνθετικά υλικά που χρησιμοποιούνται βελτιώνονται συνέχεια και οι ιδιότητές τους είναι όλο και πιο κοντά σε αυτές του πούπουλου. Οι τύποι συνθετικών ινών που χρησιμοποιούνται διαφέρουν πολύ, κάποιες είναι μακριές ενώ άλλες κοντές. Οι περισσότερες ίνες που χρησιμοποιούνται σε υπνόσακους έχουν κενό στο κέντρο τους ώστε να εγκλωβίζουν καλύτερα τον αέρα.

Μέσα στον υπνόσακο το συνθετικό υλικό συνήθως βρίσκεται σε στρώσεις οι οποίες είναι ραμμένες στο εξωτερικό και το εσωτερικό του υπνόσακου και καλύπτουν η μία την άλλη, ακριβώς όπως τα κεραμίδια σε μια σκεπή. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται τα κρύα σημεία αφού σε κάθε σημείο υπάρχει παραπάνω  από μια στρώση μονωτικού υλικού.

Κάποια από τα υλικά που συνήθως χρησιμοποιούνται για τη μόνωση είναι: Thermal R Max, Climashield® Prism και Climashield® Apex.

Μείγμα πούπουλο/συνθετικό: Σε κάποιους υπνόσακους θα βρούμε συνθετικό υλικό στο κάτω μέρος, όπου θα συμπιεστεί λιγότερο, και πούπουλο στο πάνω μέρος.

Βάρος υπνόσακου

Το μεγαλύτερο ρόλο στο βάρος του υπνόσακου παίζουν η μόνωση και το σχήμα του. Μονώσεις με υψηλή απόδοση, όπως πούπουλο με μεγάλο fill power και εξελιγμένα συνθετικά υλικά, δίνουν μεγαλύτερη ζεστασιά με μικρό βάρος. Είναι ευνόητο πως όταν συγκρίνουμε το βάρος δύο υπνόσακων θα πρέπει να κινούμαστε στο ίδιο θερμοκρασιακό εύρος μιας και για να πετύχουμε περισσότερη ζεστασιά χρειαζόμαστε περισσότερο μονωτικό υλικό.

Το βάρος της μόνωσης: Για πολλούς το βάρος της μόνωσης αποτελεί έναν καλό τρόπο για να αξιολογήσουν το πόσο ζεστός είναι ο υπνόσακος, με τη λογική πως όσο περισσότερο μονωτικό υλικό έχει τόσο πιο ζεστός θα είναι. Η αλήθεια είναι πως το εύρος των θερμοκρασιών που αναγράφεται είναι αυτό που μας δείχνουν πραγματικά τη ζεστασιά του.

Το σχήμα του υπνόσακου: Οι υπνόσακοι μας κρατάνε ζεστούς εγκλωβίζοντας τη θερμοκρασία που παράγεται από το ίδιο μας το σώμα, κάτι που σημαίνει πως ένας μικρός χώρος ζεσταίνεται καλύτερα από έναν μεγάλο. Έτσι ένας υπνόσακος που εφαρμόζει καλά στο σώμα μας και βολικό σχήμα θα είναι πιο ζεστός από έναν που είναι ευρύχωρος. 

Τους υπνόσακους θα τους βρούμε σε έναν από τους παρακάτω τύπους:

• μούμια (mummy): για να αυξηθεί η θερμότητα και να μειωθεί το βάρος αυτό το μοντέλο έχει στενή γραμμή και ενσωματωμένη κουκούλα την οποία μπορεί να σφίξετε για περισσότερη ζεστασιά. Η εφαρμογή του είναι στενή και συνήθως αλλάζεις πλευρό μαζί με τον υπνόσακο και όχι μέσα σε αυτόν.
• ημιορθογώνιος (semirectangular ή modified mummy): εδώ θα βρούμε πολλές παραλλαγές οι οποίες προσπαθούν να επιτύχουν μια ισορροπία μεταξύ ζεστασιάς και άνεσης.
• ορθογώνιος (rectangular): είναι πολύ άνετοι όμως δεν ζεσταίνουν τόσο καλά, έχουν μεγάλο βάρος και όγκο. Είναι ιδανικοί για camping.
• διπλός: ο ρομαντικός αυτός υπνόσακος είναι πολύ καλή επιλογή για ζευγάρια μιας και εκμεταλλεύονται τη θερμότητα του συντρόφου για να ζεσταθείτε. Όμως υπάρχουν και  τεχνικά μοντέλα τα οποία είναι ιδανικά μιας έχουν μεγαλύτερη θερμική απόδοση με μικρότερο συνολικό βάρος.

Εξωτερικό υπνόσακου

Το εξωτερικό υλικό των περισσότερων υπνόσακων είναι από ripstop DWR - nylon και άλλα εξειδικευμένα υλικά με κύρια χαρακτηριστικά το μικρό βάρος, την άνεση και την ικανότητα να αφήνουν τη μόνωση του υπνόσακου να τα γεμίζει. Όσο μεγαλύτερο κόστος έχει ένας υπνόσακος τόσο πιο ελαφρύς θα είναι το εξωτερικό. Πολλοί υπνόσακοι, που είναι μόνο για κάμπινγκ, χρησιμοποιούν υλικά όπως βαμβάκι τα οποία έχουν πιο ευχάριστη αίσθηση είναι όμως και πιο βαριά.
Οι υπνόσακοι που χρησιμοποιούνται στον αλπινισμό έχουν αδιάβροχες και διαπνέουσες μεμβράνες οι οποίες τον βοηθάνε να παραμείνει στεγνός ακόμα και στους παγωμένους υδρατμούς της σκηνής. Επιπλέον πολλοί υπνόσακοι χρησιμοποιούν πιο ανθεκτικά υλικά στο κάτω μέρος τα οποία προσφέρουν καλύτερη μόνωση, ενώ πάνω υλικά που δίνουν καλύτερη διαπνοή.